Liberecki Kraj przedstawił kluczowe założenia umowy podpisanej wczoraj w Pradze. "Premierzy Czech i Polski podpisali wczoraj międzyrządowe porozumienie o współpracy w zakresie przeciwdziałania skutkom eksploatacji węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej Turów. Kraj Liberecki chciał, aby umowa zawierała 9 kluczowych zasad, które chronią ludność czeską i dotknięty obszar przygraniczny przed negatywnymi skutkami rosnącego wydobycia. Umowa przyniesie regionowi 35 mln euro, które zostaną przeznaczone na nowe źródła wody, ale także na monitorowanie jakości powietrza, hałasu, osuwisk i pyłu na granicy czesko-polskiej w pobliżu kopalni" - możemy przeczytać w relacji.
"Po roku negocjacji w końcu osiągnęliśmy porozumienie, które określa wszystkie dziewięć kluczowych zasad zatwierdzonych przez Radę Regionalną Liberec, których domagamy się od strony polskiej” – powiedział hetman Martin Půta. "Prawdopodobnie najważniejszym z nich jest umożliwienie kontroli działalności w kopalni i systematyczne monitorowanie wszelkich negatywnych skutków związanych z rozwojem wydobycia. To jest coś, czego do tej pory w ogóle nie mieliśmy, a nawet nie mieliśmy okazji zajmować się ewentualnym naruszeniem limitów z kimś ze strony polskiej. Strona czeska zdołała też wynegocjować zgodę Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na niezależną kontrolę umowy międzyrządowej przez co najmniej pięć lat. Chociaż Kraj Liberecki pierwotnie wymagał tego okresu dziesięciu lat, uważam, że pięć lat jest największym kompromisem, który w ogóle pozwolił na zawarcie umowy.”
W zawartej umowie strona polska zobowiązała się przekazać 35 mln euro na konto transparentne Regionu Libereckiego „Fond Turów ČR-PL”, z czego państwo polskie 25 mln euro, a Fundacja PGE 10 mln euro. Kalkulacja kosztów finansowych opiera się na dokumentach z gmin dotkniętych stratami wody i przedsiębiorstw wodociągowych. „Cieszę się, że polska spółka PGE będzie bezpośrednio zaangażowana w przeciwdziałanie negatywnym skutkom wydobycia węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej” – powiedział Václav Židek, radny Ministerstwa Środowiska i Rolnictwa Kraju Libereckiego. „Tworząc Fundusz Małych Projektów możemy wspólnie zająć się przyszłością środowiska w Euroregionie Nysa, chronić i poprawiać warunki w krajobrazie, nie tylko w postaci ochrony wód podziemnych, ale także w pielęgnacji krajobrazu jako całości . To najlepszy sposób na ochronę zdrowia naszych obywateli.”
„Pieniądze przeznaczymy na konkretne projekty w bezpośrednim sąsiedztwie kopalni Turów w Czechach na budowę wodociągów zastępczych i sieci, ale posłużą też do monitorowania stanu budynków, które są głównie najbliżej kopalni w Uhelnej, Oldřichov na Hranicích” – powiedział gubernator Půta. „Oczywiście jak najszybciej opublikujemy warunki czerpania z Funduszu Turów, ale już teraz mogę powiedzieć, że przewidujemy finansowanie z wielu źródeł. Musimy najpierw spotkać się z poszkodowanymi gminami i przedsiębiorstwami wodociągowymi, ale także z przedstawicielami Ministerstwa Rolnictwa – dodał hetman Půta.
„Oczywiście z zadowoleniem przyjmuję porozumienie. Przy obecnych stale rosnących cenach materiałów budowlanych im szybciej tym lepiej. Teraz nareszcie jesteśmy pewni, że będą środki na inwestycje” – powiedział burmistrz Frýdlantu Jiří Stodůlka. „Cieszę się, że obie strony wróciły do stołu negocjacyjnego i znalazły kompromis w kwestii rozwiązania przedłużającego się sporu” – powiedział Josef Horinka, burmistrz Hradka nad Nisou.
Kluczowe Zasady Libereckiego Kraju przedłożone Rządowi Republiki Czeskiej do włączenia do projektu „Porozumienia między Rządem Republiki Czeskiej a Rządem RP o współpracy w zakresie przeciwdziałania skutkom działalności górniczej na odkrywce węgla brunatnego Turów kopalnia w RP" :
1. Deklarowanym celem Umowy jest współpraca w zakresie realizacji i finansowania działań zajmujących się skutkami wydobycia i późniejszych prac rekultywacyjnych. Ponadto polubownego zakończenia sporu między Republiką Czeską a Rzeczpospolitą Polską w sprawie C-121/21 z powództwa Republiki Czeskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE.
2. Umowa określa podstawowe zasady postępowania ze skutkami eksploatacji górniczej oraz terminy ich spełnienia, a także warunki ewentualnej kontynuacji eksploatacji górniczej. Wśród nich jest zakończenie budowy bariery podziemnej i udowodnienie jej skuteczności, zakończenie budowy ściany ziemnej, spełnienie wymagań dotyczących monitorowania oddziaływań górniczych (hałas, powietrze, ruchy terenu, wody gruntowe) oraz ustanowienie studnie monitoringu. Określa obowiązki obu stron w tym zakresie, w tym przekazywanie informacji oraz niezbędną współpracę. Dane z monitoringu będą na bieżąco oceniane i na podstawie uzyskanych wyników będą podejmowane dalsze działania eliminujące skutki wydobycia w Czechach.
3. W ramach realizacji Umowy na granicy z Republiką Czeską powstanie rampa ziemna zapewniająca ograniczenie oddziaływań na teren, hałasu, jakości powietrza i zanieczyszczenia świetlnego.
4. Porozumienie dotyczy rekompensaty finansowej w łącznej wysokości 35 mln euro dla Kraju Libereckiego jako wkładu w budowę infrastruktury gospodarki wodnej w celu zrekompensowania strat wód gruntowych.
5. Umowa określa podstawowe ramy utworzenia „Funduszu Małych Projektów” w celu wzmocnienia ochrony środowiska Republiki Czeskiej i RP w sąsiedztwie kopalni Turów (łącznie 500 000 EUR rocznie ). Zgodnie z uzgodnionymi warunkami strony czeska i polska wpłacałyby taką samą roczną kwotę do funduszu utworzonego w ramach Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa w celu wspierania lokalnych i regionalnych projektów środowiskowych. Udział strony czeskiej zostanie sfinansowany w równych częściach z budżetu Kraju Libereckiego (równowartość 125 000 euro rocznie) oraz Ministerstwa Środowiska Republiki Czeskiej (równowartość 125 000 euro rocznie).
6. Po wejściu w życie Umowy wymianę informacji zapewnią pełnomocnicy obu stron.
7. Umowa przewiduje niezależny mechanizm ekspercki w przypadku braku konsensusu w zakresie profesjonalnych zagadnień pomiaru hałasu, monitoringu powietrza i wód podziemnych, przewiduje powołanie Komisji Wspólnej przedstawicieli samorządów wojewódzkich po obu stronach granicy, której zadaniem jest przygotowanie strategii sprawiedliwej transformacji całego regionu.
8. Umowa określa sposób rozwiązywania sporów, najpierw poprzez narady agentów, a następnie drogą dyplomatyczną na pisemny wniosek. W przypadku braku porozumienia w ten sposób obie strony mogą skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości UE. Powinien również posiadać kompetencje do rozstrzygania wszelkich sporów związanych z niniejszą Umową oraz, w stosownych przypadkach, do nakładania kar finansowych.
9. Liberecki Kraj proponuje minimalny okres nieodwołania Umowy oraz okres nadzoru Trybunału Sprawiedliwości UE wynoszący dziesięć lat, zgodnie z pierwotną propozycją Republiki Czeskiej. Zauważa, że ostateczny okres nieodwołania Umowy zostanie określony w drodze negocjacji między premierami obu krajów.
Od maja do końca września ubiegłego roku trwały intensywne negocjacje międzyrządowe w sprawie projektu polsko-czeskiej umowy. Negocjacje międzyrządowe zostały zawieszone po 30 września 2021 r. w wyniku wyborów do Izby Deputowanych Parlamentu Republiki Czeskiej. Kolejne spotkanie ministra środowiska Richarda Brabeca z polską minister klimatu i środowiska Anną Moskwą odbyło się w Pradze 5 listopada 2021 r. z udziałem Wojewody Kraju Libereckiego.
Po powołaniu nowego rządu Republiki Czeskiej 13 stycznia 2022 r. w Hrádku nad Nisou odbyło się spotkanie nowo mianowanej minister środowiska Anny Hubáčkovej z burmistrzami miast i wsi Hrádek, Frýdlant i Chrastavá.
Oficjalne negocjacje projektu umowy odbyły się 18 stycznia 2022 r. w Warszawie. W imieniu Rządu Republiki Czeskiej spotkaniem obecni byli Minister Środowiska Anna Hubáčková, Wojewoda Liberecki oraz Marszałek Województwa Dolnośląskiego Cezary Przybylski.
Od 18 stycznia 2022 r. do chwili obecnej odbyło się po stronie czeskiej szereg konsultacji roboczych dotyczących treści Umowy, której projekt został przedłożony Rządowi Republiki Czeskiej do dyskusji na posiedzeniu w dniu 2 lutego 2022 r. Republika Czeska Polski zatwierdził umowę w tym samym dniu. Dziś odbyło się spotkanie premierów obu republik, którzy po krótkim spotkaniu podpisali umowę międzyrządową.
Fot.: wydział prasowy Urzędu Rządu Republiki Czeskiej
Źródło tekstu: Liberecky Kraj
